Urdhërimi për të mirë dhe ndalimi nga e keqja

Çdo formë e organizimit kolektiv (shoqëri civile, sindikata, etj.) ka si gjenezë të vetën fjalën. Pikërisht fjalën e lirë, që është edhe baza e demokracisë. Por kjo nuk është diçka e re për ne si myslimanë, pasi nga të dhënat empirike sociale dimë se çdo situatë ka inercinë dhe hapësirat e veta të reagimit. Sipas rastit, njeriu flet kur duhet, dëgjon kur duhet, proteston kur duhet, bojkoton kur duhet, bashkëpunon, madje, edhe lufton me mjete adekuate kur duhet. Ky, në fakt, është dhe vetë përkufizimi i inteligjencës që jepet në logjikë, pra: “Përshtatja dhe reagimi i duhur në momentin dhe me mjetet e duhura”. Nisur nga kjo Profeti a.s. e nxit myslimanin që të jetë vigjilent karshi ndodhive në jetën e tij, kur thotë: “Besimtari është vigjilent” dhe “Besimtari nuk pickohet në të njëjtin vend dy herë”, pra aludon për mësimin nga gabimi. Kështu, si pa dashje, krijohet roli ynë në shoqëri dhe në bazë të kazusit që përfaqësojmë, krijohet grupimi dhe influencimi social në dobi të shoqërisë.

Në kontrast me parametrat social-kulturor të përcaktuara nga tekstet fetare dhe shkencat sociale në lidhje me organizimin dhe reagimin kolektiv të individit social, shohim se myslimani shqiptar mban një qëndrim sa kompleks, aq edhe të pakuptueshëm në organizimin dhe reagimin e tij karshi fenomeneve sociale dhe fetare. Ai hesht kur është për të folur dhe flet kur duhet të heshtë. Konformohet kur duhet të reagojë dhe reagon kur duhet të konformohet.

Kjo ka bërë që në shoqërinë tonë, të kemi njerëz që vetëm flasin, pavarësisht se çfarë thonë; kemi të tjerë që vetëm heshtin – kjo është cilësi e masës përballë fenomeneve ne-gative – pavarësisht se lypset të reagojnë; kemi të tjerë që vetëm qeverisin, pavarësisht se dështojnë; kemi të tjerë që jetojnë duke u ushqyer me të drejtat e tjerëve, pavarësisht se bëjnë padrejtësi … e kështu me radhë.

Në një kohë që filozofia romake na mëson se drejtësia e vërtetë do të vijë vetëm atëherë kur çdo anëtar i shoqërisë të reagojë për padrejtësinë që i bëhet tjetrit në të njëjtën mënyrë që do të reagonte po t’i shkeleshin të drejtat e veta. Edhe parimet sublime islame të “mekasidu sherias” (qëllimet e jurisprudencës islame) na mësojnë se aty ku ndalon së funksionuari drejtësia, humbet edhe dinjiteti i njeriut dhe, siç dihet, drejtësia është një nga kolonat vertebrale dhe bazike të funksioneve të fesë sonë.

Kjo ka bërë që, as më shumë e as më pak, në Shqipëri të krijohet margjinalizimi i rolit të individit, nga ku çdokush që mban një rol në shoqëri, nuk e bën në bazë të drejtësisë dhe meritokracisë, por në bazë të konformizmit, shpesh edhe ndaj padrejtësisë. Atëherë, nga do të vijë ndryshimi?!, nëse çdo individ vret konkurrimin dhe shfrytëzimin e vlerave, duke krijuar në shoqëri frymën e mediokritetit profesional dhe skarcitetit produktiv. E gjitha është imanente e një konfliktualiteti primitiv, që në mënyrë konsekuente sjell pasoja negative dhe kosto sociale për shoqërinë tonë të brishtë. Kjo frymë e mbingarkuar negativisht fillon nga individi më i thjeshtë dhe përfundon duke i shtrirë tentakulat e saj deri në organizimin më të lartë social. Prandaj nuk është habi që subjektet politike nuk konkurrojnë me platforma politike, por me sharje, denigrime, baltosje, madje dhe me luftë.

Përveç kësaj, konkurrimi me “të vetin’’ dhe jo “me tjetrin’’, ka sjellë paralizimin e progresit tonë kombëtar. Pra kemi një shoqëri ku individët dhe çdo formë tjetër e organizimit social i ezauron energjitë, duke konkurruar më tepër me vetveten sesa duke krijuar sinergjinë e bashkëpunimit, aq shumë të nevojshme për progresin social, fetar dhe kulturor në vend.

Nga ana tjetër, me keqardhje konstatojmë se sensorët reagues social janë pothuajse në gjumë letargjik. Për këtë mjafton të hedhim sytë nga sindikatat, institucioni i protestës qytetare, shoqëria civile, aleancat qytetare, grupet studentore, entet rregullatore të konsumatorit, entet kontrolluese të mallrave të konsumit etj. Prandaj me të drejtë gazetat perëndimore ngrenë shqetësimin se ku konsiston demokracia shqiptare ndërkohë që ‘’neuronet’’ e saj nuk përcjellin asnjë reagim?!

Siç shihet, i gjithë efekti pengues për progresin dhe emancipimin social, e ka zanafillën pikërisht te hezitimi dhe pasiviteti i gjithsecilit prej nesh së paku për të thënë fjalën e drejtë në shoqëri. Pra atë që Muhamedi a.s. e përkufizon si punën më të lavdëruar në Islam, që është thënia e së vërtetës përpara pushtetarit zullumqar. Është e kuptueshme se këto stade shoqërore nuk jemi ne të parët që po i kalojmë. Ato i ka kaluar çdo shoqëri moderne në botë, por habia qëndron pas faktit se ne jemi ata që e kemi vonuar më shumë stadin tranzitor. Prandaj vlen të theksohet se arritjet që bota perëndimore i gëzon sot, nuk kanë ardhur veçse nga aksioni qytetar dhe reagimi civil i çdo individi në shoqëri.

Në këtë kontekst u përmend edhe më lart slogani se: “Drejtësia sociale do të vendoset vetëm atëherë kur çdo individ të reagojë për padrejtësitë që bëhen në shoqëri, me të njëjtin nivel aktivizimi siç do të reagonte në qoftë se ajo do t’i bëhej atij vetë’’ dhe kjo në gjuhën moderne njihet me termin ndërgjegje kolektive. Që ta arrijmë këtë duhet që gjithsecili prej nesh të mos ‘’mbajë’’ më vendin e vet, por të dalë në aksione dhe të reagojë ndaj çdo fenomeni negativ dhe padrejtësie që bëhet ndaj komunitetit dhe shoqërisë. Kështu fillojnë të lëvizin mekanizmat socialë, që janë ndryshkur nga trashëgimia e kaluar komunisto-ateiste.

Prandaj mos hezito të flasësh, sepse ndryshimi fillon pikërisht dhe vetëm nga ty. Në Kur’an lexojmë: “Allahu nuk e ndryshon gjendjen e një populli derisa ata të ndryshojnë veten e tyre”. Ndërkohë ajetin: “Allahu nuk i ndëshkon ata (myslimanët) për sa kohë që ti (o Muhamed) je në mesin e tyre”, dijetarët e kanë interpretuar se për sa kohë që zbatohet tradita dhe drejtësia profetike te ne, ne jemi të sigurt nga ndëshkimet kolektive hyjnore. Por kjo vjen me aktivizimin dhe shërbimin që gjithsecili prej nesh i bën rolit të vet në shoqëri, pra një “zoon politicon”, siç thoshte Aristoteli, dhe për atë që na karakterizon si ymet islam dhe që na privilegjon nga të tjerët, pra “urdhërimi për të mirë dhe ndalimi nga e keqja”, si antidoti i domosdoshëm hyjnor për çdo fenomen negativ në shoqëri.

Enklid Pelari

/Drita Islame/